Με τον όρο Ψυχρός Πόλεμος έμεινε γνωστός στην ιστορία ο ανταγωνισμός σε γεωπολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο ανάμεσα σε δύο κύρια μπλοκ χωρών. Από τη μία το δυτικό μπλοκ (ΗΠΑ, χώρες του ΝΑΤΟ κ.λπ.) με ηγέτιδα δύναμη τις ΗΠΑ και από την άλλη το Ανατολικό μπλοκ με ηγέτιδα δύναμη την ΕΣΣΔ (Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ή συνηθέστερα Σοβιετική Ένωση). Οι ιστορικοί δεν συμφωνούν πλήρως με την χρονολογία αλλά περίπου οριοθετείται από λίγο μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την πτώση της ΕΣΣΔ (1947 – 1991).
Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ πολέμησαν μαζί ως σύμμαχοι εναντίων των δυνάμεων του Άξονα. Μετά την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Συμμαχία αυτή διαλύθηκε. Οι δύο ισχυρότερες δυνάμεις στον πλανήτη ήταν πλέον οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ και τις χώριζαν τεράστιες διαφορές σε όλα τα επίπεδα.
Οι ΗΠΑ ήταν από καιρό επιφυλακτικοί απέναντι στον σοβιετικό κομμουνισμό και ανησυχούσαν για τον τυραννικό τρόπο διακυβέρνησης του Ρώσου ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν. Από τη μεριά τους, οι Σοβιετικοί ήταν πολύ δυσαρεστημένοι από την άρνηση των Αμερικανών για δεκαετίες να αντιμετωπίσουν τη Σοβιετική Ένωση ως νόμιμο μέρος της διεθνούς κοινότητας. Μετά το τέλος του πολέμου, αυτά τα παράπονα ωρίμασαν σε μια αίσθηση αμοιβαίας δυσπιστίας και εχθρότητας και στον ανταγωνισμό μεταξύ τους για την παγκόσμια κυριαρχία.
Κομβικό ζήτημα μετά το τέλος του παγκοσμίου πολέμου, άμεσα συνδεδεμένο με τον ρόλο και την ύπαρξη του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ήταν η διαχείριση της ηττημένης Γερμανίας μεταπολεμικά, κάτι που οδήγησε σε σημαντικές διαφωνίες και εντάσεις. Τελικά δημιουργήθηκαν δύο ανεξάρτητα κράτη, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία) και η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (Ανατολική Γερμανία) που εντάχθηκαν στο Δυτικό και το Ανατολικό μπλοκ και αντίστοιχα, συμμετέχοντας και στα αμυντικά σύμφωνα των δύο συνασπισμών. Η ανέγερση του τείχους του Βερολίνου από την ΕΣΣΔ το 1961 έγινε για αποκλεισμό του ανατολικού Βερολίνου από το Δυτικό.
Χρησιμοποιήθηκε ο όρος «ψυχρός» διότι δεν συνέβη κάποια κύρια ένοπλη σύρραξη ανάμεσα στους δύο συνασπισμούς χωρών, παρόλο που συνέβησαν πολεμικές συρράξεις σε διάφορες περιοχές του πλανήτη (Κορέα, Βιετνάμ, Αφγανιστάν) με άμεση ή έμμεση εμπλοκή των δύο πλευρών.
Τον Δεκέμβριο του 1991 η ΕΣΣΔ διαλύθηκε με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ. Παρόλο που υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το πότε οριοθετείται η αρχή του Ψυχρού Πολέμου, αναμφισβήτητα η πτώση της ΕΣΣΔ σηματοδότησε το τέλος του.